ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ

Εκδόσεις Gutenberg

 Μετά τα bestseller «Γιατί Βυζάντιο» και «Πόσο Ελληνικό είναι το Βυζάντιο;», η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ μέσα από το ολοκαίνουργιο βιβλίο της μάς γνωρίζει τους επτά αιώνες που διαμόρφωσαν την Ευρώπη, εξηγώντας πώς περάσαμε από την πολυθεΐα στη μονοθεΐα.

Επτά αιώνες που άλλαξαν ριζικά την Ευρώπη μέσα σε ένα μικρό βιβλίο, έτσι όπως η Αρβελέρ ξέρει να μας εξηγεί απλά, κατανοητά, πλήρως, για το πώς περάσαμε από τους δώδεκα βασικούς και πάμπολλους περιφερειακούς θεούς στον Χριστό, πώς άλλαξε ο πνευματικός βίος των ανθρώπων, τι ρόλο έπαιξαν οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, οι «βάρβαροι» και τα ελληνικά και πώς αυτό το σταδιακό πέρασμα από τη μια εποχή στην άλλη δεν διαμόρφωσε μόνο τον τρόπο που σκεφτόμαστε σήμερα, αλλά έδωσε νέο νόημα ακόμα και στις λέξεις που χρησιμοποιούμε.

«Ευρωπαίος», λέει ο Πολ Βαλερί, «είναι αυτός που γνώρισε και στηρίχτηκε στην αρχαιοελληνική ορθολογιστική σκέψη, στη νομοθετική ρωμαϊκή προσφορά και στην ιουδαιοχριστιανική πνευματικότητα. Εκεί που έχει απήχηση το όνομα του Μωυσή, του αποστόλου Παύλου, του Πλάτωνα και του Σωκράτη, του Κικέρωνα και του Οράτιου, εκεί είναι Ευρώπη».

Πότε και πώς, όμως, συνδέθηκαν όλες αυτές οι προσωπικότητες και αντίστοιχα η Αθήνα με τη Ρώμη και την Ιερουσαλήμ; Ποιες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες ευνόησαν τη συνάντηση αυτή; Ποιες πνευματικές αναζητήσεις ώθησαν προς αυτή την κοσμοϊστορική αλλαγή;

Ξεκινώντας από την εποχή που στο «κέντρο του κόσμου», τη Ρώμη, λατρεύονταν δεκάδες θεοί, η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ μάς οδηγεί βήμα-βήμα στο Βυζάντιο και στον έναν Θεό που, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, «πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι».

Με αφετηρία τις αλλαγές που συντελέστηκαν στον ρωμαϊκό κόσμο όταν αυτοκράτορας έγινε ο Αύγουστος, η γνωστή βυζαντινολόγος εξηγεί πώς συνδέεται η μοναρχία με την επικράτηση του ενός Θεού. Περιγράφει τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής, μιλά για τον ρόλο που έπαιξαν οι ελληνιστικές πόλεις και η ελληνολατρία που αναπτύχθηκε, περνά από τις διονυσιακές τελετές και τις διάφορες δοξασίες στον μοναχισμό και το χριστιανικό δόγμα, αποκαλύπτει με παραδείγματα πώς η εποχή αυτή άλλαξε ακόμα και το νόημα των λέξεων που χρησιμοποιούμε και διαμόρφωσε τον τρόπο που σήμερα αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο.

«Η αναφορά του κειμένου αυτού στα πολιτισμικά θεμέλια της Ευρώπης», καταλήγει η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, «προδικάζει ίσως την αναγέννηση της γηραιάς ηπείρου, που έπαψε τώρα να μονοπωλεί την παγκόσμια ιστορία. Το μάθημα της τριλογίας που σχημάτισαν Αθήνα, Ρώμη και Ιερουσαλήμ δεν πρέπει να είναι όραμα νοσταλγικό του παρελθόντος, αλλά ελπιδοφόρο εφόδιο για το μέλλον μιας Ευρώπης υπό κατασκευήν».

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου η συγγραφέας μας παρουσιάζει το βιβλίο της:

«Εφόδιο ζωής η ‘έξωθεν’, η αρχαία παιδεία που τα οφέλη της μένουν απόκτημα ‘ες αεί’, χαρακτηρίζει, μαζί με τη νομοθετική ρωμαϊκή εμβρίθεια και βέβαια τον χριστιανισμό, τον πολιτισμό της Ευρώπης έως τις μέρες μας, για να θυμηθούμε και πάλι τον ορισμό του Ευρωπαίου από τον Πολ Βαλερί. Η αναφορά του κειμένου αυτού στα πολιτισμικά θεμέλια της Ευρώπης προδικάζει ίσως την αναγέννηση της γηραιάς ηπείρου, που έπαψε τώρα να μονοπωλεί την παγκόσμια ιστορία. Το μάθημα της τριλογίας που σχημάτισαν Αθήνα, Ρώμη και Ιερουσαλήμ δεν πρέπει να είναι όραμα νοσταλγικό του παρελθόντος, αλλά ελπιδοφόρο ίσως εφόδιο για το μέλλον μιας Ευρώπης υπό κατασκευήν».