ΤΟ ΓΕΡΑΚΙ ΤΗΣ ΜΑΛΤΑΣ

Του Ντάσιελ Χάμετ

Εκδόσεις Ωκεανός

Ο Ντάσιελ Χάμετ, ο πατέρας της σύγχρονης αστυνομικής λογοτεχνίας, έγραψε “Το γεράκι της Μάλτας” σε ηλικία 36 ετών, διαθέτοντας τόσο τα βιώματα (είχε εργαστεί ως ιδιωτικός ντετέκτιβ για χρόνια), όσο και τη συγγραφική εμπειρία που χρειαζόταν για να συνθέσει ένα αξεπέραστο μυθιστόρημα. Για πολλούς είναι η καλύτερη αστυνομική ιστορία που γράφτηκε ποτέ, ενώ μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο τρεις φορές. Η συναρπαστική αφήγηση διακρίνεται για τον ωμό ρεαλισμό, την ακρίβειά της καθώς και για τους φυσικούς και δυνατούς διαλόγους.

Ένας θησαυρός που γι’ αυτόν αξίζει να φτάσεις στον φόνο. Ένας αμφιλεγόμενος ιδιωτικός ντετέκτιβ, ο Σαμ Σπέιντ, με τον δικό του κώδικα ηθικής. Ένας απατεώνας που μυρίζει λεβάντα, ο Τζόελ Κάιρο, ένας χοντρός άντρας ονόματι Γκάτμαν και η Μπρίτζιτ Ο’Σόνεσι, μια όμορφη προκλητική γυναίκα που κανείς δεν μπορεί να εμπιστευτεί. Αυτά είναι τα συστατικά της ιστορίας του Ντάσιελ Χάμετ, η οποία γοήτευσε γενιές και γενιές αναγνωστών. Ο Σαμ Σπέιντ προσλαμβάνεται από τη δεσποινίδα Γουόντερλι για να βρει τα ίχνη της αδερφής της που το έχει σκάσει με κάποιον αλήτη ονόματι Φλόιντ Θέρσμπι. Αλλά η μυστηριώδης δεσποινίς Γουόντερλι, στην πραγματικότητα δεν είναι άλλη από τη σκοτεινή Μπρίτζιτ Ο’Σόνεσι, κι όταν ο συνάδελφος του Σπέιντ δολοφονείται ενώ βρίσκεται στα ίχνη του Θέρσμπι, ο Σπέιντ είναι ξαφνικά και κυνηγός και κυνηγημένος: μπορεί να βρει το πολύτιμο γεράκι, έναν θησαυρό που θα άξιζε κανείς και να σκοτώσει ακόμη για να το αποκτήσει, πριν τον εντοπίσει ο Χοντρός;

Το “Γεράκι της Μάλτας” αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα αστυνομικού μυθιστορήματος όπου ένας φόνος ή μια λεπτομερειακή περιγραφή αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια ενός αινίγματος που είναι θέμα χρόνου να εξιχνιασθεί.

Η συναρπαστική αφήγηση του Χάμετ χαρακτηρίζεται από ωμό ρεαλισμό που επιτείνεται από εκφραστική δεινότητα, ενώ οι δυνατοί και φυσικοί διάλογοι προσδίδουν έντονη αληθοφάνεια στο εγχείρημα. Εξάλλου, οτιδήποτε δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες της αφήγησης εγκαταλείπεται από τον συγγραφέα που με λιτά μέσα φιλοτεχνεί το διεφθαρμένο και βίαιο πρόσωπο της αμερικανικής κοινωνίας του 1930. Είναι από τα πιο γνωστά και χαρακτηριστικά αστυνομικά μυθιστορήματα “νουάρ” όλων των εποχών, και για πολλούς κριτικούς, ίσως, το κατ’ εξοχήν “hard-boiled” αστυνομικό μυθιστόρημα (1929-1930). Ο Χάμετ χρησιμοποιεί σαν βασικό στοιχείο τους μακροσκελείς “ζωντανούς” διαλόγους που περιέχουν έντονη θεατρικότητα, και δημιουργούν “γρήγορες” εικόνες σαν να είναι από σκηνές κινηματογραφικής ταινίας. Οι διάλογοι σε πολλά σημεία “τσακίζουν”, ενώ περιέχουν και έντονο μαύρο χιούμορ. Ο συγγραφέας συνθέτει την πλοκή με τον ίδιο τρόπο που η αράχνη κατασκευάζει τον ιστό της, ώστε να είναι δύσκολο για τους ήρωές του να αποφύγουν το αναπόφευκτο ή ακόμα και τη δίκαιη κατάληξη, ακόμα και μέσα από σωστά σχεδιασμένες και οργανωμένες δολοπλοκίες.

Και μέσα σε όλα αυτά κυριαρχεί η ωμή απεικόνιση της Αμερικής του ’30, οι tough guys της εποχής, οι στερεοτυπικοί χαρακτήρες που ξεκινούν από τον ίδιο τον ντετέκτιβ με την ανυποχώρητη κοψιά, τη ζόρικη ηθική (χωρίς να λείπουν και οι πράξεις καλοσύνης), το αγέρωχο ύφος ακόμα και μπροστά στην Αστυνομία, την αμείλικτη γροθιά και τον ριψοκίνδυνο τρόπο ζωής. Τα άλλα πρόσωπα περιλαμβάνουν την κοκκινομάλλα ομορφούλα, την έξυπνη γραμματέα, τον πλούσιο συλλέκτη, τους μπράβους του υποκόσμου, τον απατεώνα Έλληνα κ.ο.κ. Όσοι στη συνέχεια (μη Αμερικανοί) δοκίμασαν να μιμηθούν το νουάρ έγραψαν συνήθως μια αμερικανιά που δύσκολα δένει με τη δική τους ντόπια καλτ ατμόσφαιρα, αλλά ο Χάμετ αποτύπωσε φιγούρες που δεν φαίνονται ξένες με την ατμόσφαιρα της αμερικανικής μεγαλούπολης και της μεσοπολεμικής κοινωνίας.

Αν κυκλοφορούσε στις μέρες μας αυτό το βιβλίο, ίσως να περνούσε κι απαρατήρητο, αφού το επίπεδο της αστυνομικής λογοτεχνίας έχει ανέβει σημαντικά, αλλά και πάλι, δύσκολα θα φύγει από τα χέρια σας πριν φτάσετε στο τέλος.